Μια Χώρα στο χείλος του γκρεμού, μια καστροπολιτεία – όνειρο και μια Παναγιά με θέα που καθηλώνει. Αυτή είναι η Φολέγανδρος… Η πετρώδης γη της καλοκαιρινής ρομαντζάδας.

ΚΑΡΑΒΟΣΤΑΣΗΣ

«Δεν θυμίζει σε τίποτα τα πολύβουα λιμάνια του Αιγαίου», θα σκεφτείς κατά την αποβίβασή σου στον Καραβοστάση. Το επίνειο της Φολεγάνδρου, με την ηρεμία και τη γραφικότητα που το διακρίνει, μοιάζει να έχει μια δική του χαλαρή «κοσμοθεωρία» και ατμόσφαιρα μόνιμης θερινής ραστώνης. Εδώ αρχίζει και τελειώνει η περιήγησή σου στη «Σιδηρά» νήσο των Κυκλάδων. Από τον μόλο αρχίζει η κεντρική οδική αρτηρία που διατρέχει τη Φολέγανδρο και οδηγεί στη Χώρα (3,5χλμ.) και την Άνω Μεριά, καθώς και ο παραλιακός δρόμος που διέρχεται από όλες τις ακρογιαλιές νότια του λιμανιού. Στην προβλήτα βρίσκεται και η αφετηρία του λεωφορείου για τη Χώρα, ενώ από εδώ αναχωρούν και τα τουριστικά καραβάκια για τις παραλίες του νησιού. Στον Καραβοστάση θα βρεις επίσης εστιατόρια, cafe, bar, μίνι μάρκετ, ΑΤΜ, ενοικιαζόμενα δωμάτια και ξενοδοχεία.

ΧΩΡΑ

Μία και μόνο λέξη επαρκεί για να χαρακτηρίσει κανείς τη Χώρα της Φολεγάνδρου. Όνειρο. Ζωντανό. Κυκλαδίτικο. Λιτό και απέριττο. «Σκαρφαλωμένο» 200μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Ένα κολάζ από χρώματα, αρώματα, πλακόστρωτα καλντερίμια, αναρίθμητες εκκλησιές, κυκλαδίτικα ασβεστωμένα σπίτια με μικρές περιποιημένες αυλές και ένα κατοικημένο μεσαιωνικό Κάστρο ξεδιπλώνει τη μαγεία του, 3,5χλμ. μακριά από τον Καραβοστάση. Η πρωτεύουσα του νησιού έχει διαδοχικές πλατείες – μοναδικό φαινόμενο στα κυκλαδίτικα οικιστικά σύνολα – για κάθε ώρα της μέρας… την πλατεία της Πούντας με τη συγκλονιστική θέα στην «αγριάδα» του βράχου της Φολεγάνδρου για πρωινά ή απογευματινά φωτογραφικά κλικ, την πλατεία Ντούναβη με τη ζεν ατμόσφαιρα και την πλατεία Κονταρίνη για φαγητό και ζεν νωχελικά μεσημέρια, αλλά και την πλατεία της Πιάτσας για άφθονα ρακόμελα το βραδάκι.

ΚΑΣΤΡΟ

Λες και φτιάχτηκε για ρομαντζάδα… Για έναστρες βραδιές και χαλαρούς περιπάτους. Για τοπικούς θρύλους και ιστορικό σεργιάνι. Ο μεσαιωνικός οικισμός του Κάστρου αποτελεί το πιο παλιό κομμάτι της Χώρας, αλλά και το πιο όμορφο. Για την αδιαμφισβήτητη γοητεία του, μπορείς να αποδώσεις τα εύσημα στον Μάρκο Σανούδο, ο οποίος το 1215 ίδρυσε την καστροπολιτεία με σκοπό την προστασία του νησιού και των κατοίκων του από τις πειρατικές επιδρομές. Το «αριστούργημα» του Ενετού ηγεμόνα διακρίνεται για τη φρουριακή μεσαιωνική αρχιτεκτονική του, σύμφωνα με την οποία τα σπίτια κατασκευάζονταν το ένα δίπλα στο άλλο, έτσι ώστε οι εξωτερικοί χοντροί τοίχοι τους να αποτελούν παράλληλα τα τείχη της οχύρωσης. Για να εισέλθεις στα «άδυτα» μιας μεσαιωνικής γειτονιάς που κατοικείται αδιαλείπτως εδώ και δέκα αιώνες, θα περάσεις από τη Λότζια, την κύρια είσοδο του Κάστρου. Αν επιλέξεις να περάσεις από τη δεύτερη μικρότερη πύλη, το Παραπόρτι, το καλντερίμι θα σε βγάλει στην καρτποσταλική Κάτω Ρούα, το πιο πολυφωτογραφημένο σημείο του Κάστρου, με τα χαρακτηριστικά διώροφα φολεγανδρίτικα σπίτια. Αφού απαθανατίσεις τις κατοικίες-τείχη με τη φωτογραφική μηχανή σου, ανακάλυψε τη μία και μοναδική πλατεία του οικισμού, λίγο πριν φτάσεις στην αυλή της ολόλευκης εκκλησίας της Παντάνασσας.

ΠΑΝΑΓΙΑ

Σήμα κατατεθέν της Φολεγάνδρου και «μπαλκόνι» στο ηλιοβασίλεμα. Αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου, η μεγαλύτερη εκκλησία του νησιού βρίσκεται σκαρφαλωμένη στον βράχο πάνω από τη Χώρα, εποπτεύοντας από το τραχύ παρατηρητήριό της, ήλιο, θάλασσα και γη. Εικάζεται ότι η Παναγιά χτίστηκε στη θέση αρχαίου ναού, άποψη που ενισχύει το είδος του οικοδομικού υλικού που χρησιμοποιήθηκε για την ανέγερσή της. Υπήρξε καθολικό γυναικείας μονής, ανακαινίστηκε το 1687 και πήρε τη σημερινή της μορφή κατά την ανακατασκευή της την περίοδο 1816-1821. Στο εσωτερικό και τον αυλόγυρο του ναού, υπάρχουν αρχαίες επιγραφές, γλυπτά και βάσεις αγαλμάτων, όμως αυτό που εντυπωσιάζει είναι οι τρεις τρούλοι – η πολύτρουλη μονόκλιτη βασιλική είναι δείγμα σπάνιας αιγαιοπελαγίτικης ναοδομίας –, το μαρμάρινο τέμπλο, οι αψίδες, τα τόξα και το ψηλό καμπαναριό της. Για να φτάσεις στην εμβληματική Παναγιά του Αιγαίου, θα ακολουθήσεις το λευκό πλακόστρωτο ανηφορικό μονοπάτι που ξεκινά από την πλατεία της Πούντας στη Χώρα (15΄). Φτάνοντας στον προορισμό σου – ιδανικά λίγο πριν το δειλινό – , θα δεις ένα από τα ωραιότερα ηλιοβασιλέματα της ζωής σου. Αν πάλι, βρεθείς στη Φολέγανδρο το Πάσχα, θα έχεις την ευκαιρία να γνωρίσεις το έθιμο της περιφοράς της θαυματουργής εικόνας σε όλα τα σπίτια του νησιού.

ΣΠΗΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΤΣΗ

Αν το scuba diving ή το snorkeling είναι το πάθος σου, η Φολέγανδρος σού δίνει την ευκαιρία να ανακαλύψεις ένα ιδιαίτερο σημείο καταδύσεων στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού, κοντά στον Καραβοστάση. Ο λόγος για το σπήλαιο Γεωργίτση, με το εντυπωσιακό «γλυπτό» βραχώδες ανάγλυφο, τον πλούσιο υποθαλάσσιο κόσμο και τις αλησμόνητες αντανακλάσεις του φωτός στα διαυγή γαλανά νερά. Το σπήλαιο είναι προσβάσιμο μόνο από θαλάσσης και συγκεκριμένα με πλοιάριο από τον Καραβοστάση (10’).

ΑΝΩ ΜΕΡΙΑ

Ο δεύτερος μεγάλος οικισμός του νησιού αναπτύσσεται κατά μήκος των βορειοδυτικών ακτών της Φολεγάνδρου. Τούτος ο τόπος μοιάζει ανέγγιχτος από το πέρασμα του χρόνου. Σαν να μην έχει περάσει δεκαετία από πάνω του, συνεχίζει να εμφανίζει το ίδιο αγροτικό προφίλ και να κινείται στα μονοπάτια της παράδοσης. Αγροικίες, διάσπαρτες θημωνιές (μικρές αυτόνομες μονάδες γεωργικής και κτηνοτροφικής παραγωγής), λεμονόσπιτα (ξερολιθιές που προστατεύουν τις λεμονιές από τους ανέμους), αλωνάκια και αναβαθμίδες συνθέτουν έναν ζωντανό λαογραφικό πίνακα στον αντίποδα του lifestyle και της μοντερνιτέ. Η Άνω Μεριά απέχει 6χλμ. από τη Χώρα.

ΟΙΚΟΜΟΥΣΕΙΟ

Μια παραδοσιακή θημωνιά στην Άνω Μεριά μεταμορφώθηκε σε επισκέψιμο υπαίθριο Λαογραφικό Μουσείο, παρουσιάζοντας τον τρόπο ζωής μιας αγροτικής μονάδας μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα. Ακολουθεί πιστά το πρότυπο ανωμερίτικου αγροτόσπιτου της δεκαετίας του 1940 και χωρίζεται σε τρεις χώρους: την κατοικία, το κελάρι και τον φούρνο. Στο οικομουσείο θα έχεις την ευκαιρία να δεις αντικείμενα που ήταν σε χρήση έως το 1950, αλλά και πολλά «πεσκέσια» των ξενιτεμένων Φολεγάνδριων προς τους συγγενείς τους και κολίγους της Άνω Μεριάς, ανακαλύπτοντας την ιδιαίτερη ταυτότητα του νησιού.
Ωράριο λειτουργίας: 17:00 – 20:00 (από 10/07 έως 10/09).

ΦΑΡΟΣ ΑΣΠΡΟΠΟΥΝΤΑΣ

Φολέγανδρος, 1919. Ο Φάρος της Ασπρόπουντας χτίζεται 58μ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το φανάρι του έχει ύψος 11μ. και το φως του είναι ορατό σε απόσταση 17 ναυτικών μιλίων. Ένα απλό φιτίλι αρκεί για να φωτίσει τον «δρόμο» των ναυτικών… Σταδιακά το φιτίλι αντικαθίσταται από μηχανισμό πετρελαιοατμού, ενώ το 1968 τη σκυτάλη παίρνει η ηλεκτρική ενέργεια. Στον παλιό Φάρο της Ασπρόπουντας θα φτάσεις πεζή από το μονοπάτι που ξεκινά κοντά στους Μύλους στην Άνω Μεριά (πεζοπορία διάρκειας 60’) ή από την παραλία Λιβαδάκι σε 15΄.

ΧΡΥΣΟΣΠΗΛΙΑ

Ένα σπουδαίο μνημείο της φύσης στα βορειοανατολικά γκρεμνά της Φολεγάνδρου, με έντονο σπηλαιολογικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Η δυσπρόσιτη Χρυσοσπηλιά έχει μήκος 300μ. και διαθέτει δύο κύριους θαλάμους, με πλούσιο σταλακτιτικό διάκοσμο και εντυπωσιακές αποχρώσεις. Στα τοιχώματα και την οροφή του σπηλαίου είναι χαραγμένα με μείγμα αργίλου περίπου 400 αρχαία ανδρικά ονόματα, που χρονολογούνται από τον 4ο αιώνα π.Χ., ενώ εικάζεται πως πρόκειται για ονόματα εφήβων, οι οποίοι προσπέλαζαν τη Χρυσοσπηλιά στο πλαίσιο μυητικής τελετής ενηλικίωσης. Εδώ βρέθηκαν επίσης οστά, όστρακα και λαξευτές ρωμαϊκές δεξαμενές. Στη Χρυσοσπηλιά οδηγούν τα αρχαία «Ελληνικά σκαλιά», ωστόσο η πρόσβαση είναι άκρως επικίνδυνη κι ενδείκνυται μόνο για έμπειρους αναρριχητές. Το σπήλαιο είναι προσβάσιμο και από θαλάσσης μόνο καιρού επιτρέποντος και εφόσον εξασφαλίσεις σχετική άδεια από το λιμεναρχείο.