Όταν σκεφτόμαστε «Κυκλάδες», ο νους μας ταξιδεύει σε βαθιά κρυστάλλινα νερά, σε ραστώνη με θέα το απέραντο γαλάζιο και σε ασβεστωμένα καλντερίμια… Όταν όμως σκεφτόμαστε «Πάσχα στις Κυκλάδες», το μυαλό τριγυρνά σε εξοχές και ανοιξιάτικα αγριολούλουδα, ανάμεσα σε ξερολιθιές, ανεμόμυλους, μεσαιωνικά κάστρα και θάλασσες… Σε γραφικά χωριά με παραδοσιακό χρώμα και ξεχωριστά πασχαλινά έθιμα, σε ευωδιές μύρου και αναμμένης λαμπάδας, σε παμπάλαιες εικόνες και θαλασσινούς Επιταφίους. Δεν χάνουμε χρόνο! Επιλέγουμε προορισμό, φτιάχνουμε βαλίτσες και αναχωρούμε για αξέχαστες πασχαλινές διακοπές στο Αιγαίο, συμμετέχοντας με κατάνυξη και θρησκευτική ευλάβεια στο Θείο Δράμα. Τι καλύτερο από το να γιορτάσουμε την έλευση της άνοιξης, το τέλος του χειμώνα και το θαύμα της Ανάστασης στα πιο γοητευτικά νησιά των Κυκλάδων;
Σύρος
Στη Σύρο της αρχοντιάς και της αίγλης του παρελθόντος, ο εορτασμός του Πάσχα αποτελεί μοναδική μυσταγωγική εμπειρία ζωής. Στο νησί-πρότυπο ομόνοιας και αδελφοσύνης μεταξύ των πιστών των δύο θρησκευτικών κοινοτήτων του, το Πάσχα γιορτάζεται ταυτόχρονα από Ορθόδοξους και Καθολικούς –με ειδική άδεια του Πάπα- σε μια συμβολική κίνηση ενότητας και αγάπης. Τη Μεγάλη Παρασκευή οι Επιτάφιοι ανταμώνουν στην πλατεία Μιαούλη. Συριανοί και επισκέπτες παρακολουθούν με κατάνυξη την κοινή δέηση από τα σκαλοπάτια του Δημαρχείου και ψέλνουν μαζί με τη Φιλαρμονική του Δήμου και τη χορωδία του Αγίου Νικολάου τους ύμνους της ημέρας. Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου το χαρμόσυνο μήνυμα της Αναστάσεως του Κυρίου αντηχεί σε όλο το νησί και ο ουρανός της Σύρου φωτίζεται από πυροτεχνήματα και βεγγαλικά.
Μύκονος
Στην κοσμοπολίτικη Μύκονο το Πάσχα δίνει το παρασύνθημα για την έναρξη της τουριστικής σεζόν, καθώς αποτελεί τον προπομπό του καλοκαιριού. Στη Χώρα οι Μυκονιάτες προετοιμάζονται πυρετωδώς για την άφιξη των επισκεπτών, τα σοκάκια ασβεστώνονται, τα μαγαζιά ανανεώνουν το εμπόρευμά τους και τα σπίτια βάφονται για να υποδεχθούν την πιο όμορφη εποχή του χρόνου. Τα αρώματα της άνοιξης από τα ολάνθιστα μπαλκόνια και η θαλασσινή αύρα του Παλιού Λιμανιού συνοδεύουν όλες τις εργασίες στη Μύκονο που αρχίζει και πάλι να ζει στους έντονους ρυθμούς της. Τα καράβια καταφθάνουν στο Νέο Λιμάνι γεμάτα με κόσμο που αδημονεί να χαθεί στον λαβύρινθο της Χώρας κι ενώ οι άρτι αφιχθέντες βολτάρουν στα Ματογιάννια ή φωτογραφίζονται στους Μύλους και τη Μικρή Βενετία, οι Μυκονιάτισσες στα σπίτια τους φτιάχνουν τα «λαζαράκια», ανθρωπόμορφα κουλουράκια, λαμπροκουλούρες στολισμένες με κόκκινα αυγά και ψωμί σε σχήμα Σταυρού.
Τη Μεγάλη Παρασκευή οι πιστοί συνοδεύουν τους τρεις Επιταφίους της Χώρας (Αγίας Κυριακής, Παναχράντου και Μητρόπολης) που σμίγουν στον Γιαλό, ενώ το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου ανηφορίζουν προς την Άνω Μερά για να ακούσουν το «Χριστός Ανέστη» στο Μοναστήρι του Παλαιοκάστρου. Την επομένη υπαίθριες σούβλες στήνονται στην πλατεία της Άνω Μεράς και το γλέντι ξεκινά με παραδοσιακό τραγούδι, μυκονιάτικες νοστιμιές, παραδοσιακό οβελία, κόκκινα αυγά, λούζα και ξινότυρο. Το τέλος των πασχαλινών εορτασμών στη Μύκονο σηματοδοτεί το κάψιμο του Ιούδα στη Χώρα.
Πάρος
Αν επιλέξετε να περάσετε το Πάσχα στην Πάρο, σίγουρα θα σας μείνει αξέχαστο. Πόσω μάλλον αν απαρνηθείτε για λίγο την πρωτεύουσα Παροικιά και το γραφικό ψαρολίμανο της Νάουσας, προκειμένου να βρεθείτε στην Μάρπησσα. Τη Μεγάλη Παρασκευή το ορεινό χωριό γεμίζει από κόσμο που φτάνει εδώ για να παρακολουθήσει την αναπαράσταση της ζωής των Παθών του Κυρίου, έθιμο που αναβιώνει αδιάλειπτα κάθε χρόνο από το 1937. Κατά τη διάρκεια της περιφοράς του Επιταφίου μικροί και μεγάλοι ντυμένοι μαθητές του Χριστού ή Ρωμαίοι στρατιώτες, αναπαριστούν με τον πλέον θεατρικό τρόπο την Ανάσταση του Λαζάρου, τον Μυστικό Δείπνο, την Ανάβαση στον Γολγοθά, τη Σταύρωση και την Αποκαθήλωση. Τα τελευταία χρόνια αντίστοιχες αναπαραστάσεις πραγματοποιούνται και στα χωριά Λεύκες, Πρόδρομος και Μάρμαρα.
Νάξος
Στα καταπράσινα και γραφικά χωριά της Νάξου το Πάσχα είναι παραδοσιακό και έχει άρωμα άλλων εποχών, ενώ οι ρίζες των πασχαλινών εθίμων που έχουν επικρατήσει ως τις μέρες μας χάνονται στα βάθη των αιώνων. Σύμφωνα με την παράδοση, οι καλόγριες του χωριού Μονή την εποχή του Μεγάλου Κωνσταντίνου έφτιαχναν ψωμάκια με σταφίδες και καρύδια και τα μοίραζαν στους πιστούς τη Μεγάλη Παρασκευή. Το έθιμο διατηρείται ακόμα και σήμερα, καθώς τη συγκεκριμένη μέρα στον φούρνο του χωριού Μονή ψήνονται οι «πούλοι» ή «Λαζαράκια», ψωμάκια με ξηρούς καρπούς που μεταφέρονται στη βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας Δροσιανής, ευλογούνται από τον ιερέα και μετά την Αποκαθήλωση μοιράζονται μαζί με ντόπιο ρακί στους πιστούς.
Σε ένα άλλο σημείο του νησιού, στο Καστράκι, γίνεται μια συγκλονιστική περιφορά Επιταφίου σε μπλε φόντο. Φτιαγμένος από θαλασσόξυλα και στολισμένος με λιγοστά άνθη από τους αγρούς της Νάξου, ο λιτός Επιτάφιος από το παραθαλάσσιο ξωκλήσι της Αγίας Γρηγορούσας εισέρχεται στη θάλασσα, προκαλώντας δέος και ρίγη συγκίνησης στους πιστούς που τον συνοδεύουν. Στις Εγγαρές, ο νεκροστολισμένος Χριστός περιφέρεται ανάμεσα σε φωτισμένα καλάμια που έχουν ανάψει οι νέοι σε διάφορα σημεία του χωριού.
Στην Απείρανθο θεωρούν από αρχαιοτάτων χρόνων ότι το φως και ο θόρυβος διώχνει τα κακά πνεύματα. Επομένως το βράδυ της Ανάστασης στ’ Απεράθου δεν θα μπορούσε παρά να είναι λαμπερό και θορυβώδες με πρωταγωνιστές τους κρότους λάμψης, τα βεγγαλικά, το χαρμόσυνο χτύπημα της καμπάνας, τα αναμμένα κλήματα έξω από την εκκλησία για να ενισχύσουν το αναστάσιμο φως και τις στεντόρειες φωνές των νέων που ψάλλουν το «Χριστός Ανέστη». Η συνέχεια προβλέπεται άκρως γευστική, αφού το πασχαλινό τραπέζι περιλαμβάνει μπατούδο ή πάτουδο, κατσικάκι γεμιστό με ρύζι, σταφίδες, σέσκουλα και άφθονα μυρωδικά στο φούρνο με πατάτες, αξιώτικους μεζέδες και άφθονο ρακί.
Τήνος
Εκτός από τα 52 γραφικά χωριά, τις ήσυχες παραλίες και το μεγαλύτερο προσκύνημα του Αιγαίου, η περίοδος του Πάσχα είναι ένας ακόμα λόγος για να επισκεφθεί κανείς το νησί της Μεγαλόχαρης. Τη Μεγάλη Τρίτη οι νοικοκυρές του νησιού ετοιμάζουν τις «τσιμπητές» ή «λυχναράκια», το πασχαλινό παραδοσιακό γλυκό που φτιάχνεται με πέτρωμα (ντόπιο ανάλατο τυρί), ζάχαρη, αυγά και πορτοκάλι. Η γέμιση τυλίγεται σε φύλλο και η τυρόπιτα αποκτά το «τσιμπητό» περίτεχνο σχήμα λουλουδιού με τη βοήθεια οδοντογλυφίδας. Κοπιαστικό το έργο της γλυκιάς τυρόπιτας, ωστόσο κάθε μπουκιά που θα απολαύσετε το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου αξίζει και με το παραπάνω.
Τη Μεγάλη Παρασκευή αξίζει να βρεθείτε στον Πύργο για να δείτε την περιφορά του Επιταφίου στα φωτισμένα στενά του «μαρμάρινου» χωριού και να αγαλλιάσετε με την ευωδιά από μύρο και ροδοπέταλα που ραίνουν οι γυναίκες από τα μπαλκόνια. Εναλλακτικά, μπορείτε να παραμείνετε στην πόλη της Τήνου για να θαυμάσετε ένα μαγικό θέαμα. Όλοι οι Επιτάφιοι συναντιούνται στη μαρμάρινη εξέδρα της Χώρας, όπου ψάλλονται τα Εγκώμια κι έπειτα o Επιτάφιος του Αγίου Νικολάου κατευθύνεται στην παραλία Καλάμια ή Σπιτάλια και οδηγείται μέσα στη θάλασσα μαζί με τον ιερέα και τα Εξαπτέρυγα προκειμένου να γίνει δέηση υπέρ των ναυτικών και επιμνημόσυνη δέηση υπέρ των πνιγέντων. Καΐκια με αναμμένους πυρσούς συνοδεύουν την πομπή, φωτοβολίδες φωτίζουν τον ουρανό της Τήνου και ακριβώς απέναντι στη βραχονησίδα Χάνδρα τρεις μεγάλοι σταυροί φλέγονται, δημιουργώντας ένα φαντασμαγορικό σκηνικό. Δεν τελειώνουν όμως εδώ τα πασχαλινά έθιμα της Τήνου.
Την Κυριακή του Πάσχα κατά τη διάρκεια της λειτουργίας και όχι μόνο ατελείωτες «τριμπονιές» από τα χωριά Στενή, Ταραμπάδος, Καρδιανή και Πύργος σκίζουν τον ουρανό. Παλιά παραδοσιακά όπλα χωρίς βόλι που περνούν από γενιά σε γενιά, τα τριμπόνια, γεμίζουν με μπαρούτι από μπροστά, ανάβουν με καψούλι και δημιουργούν φοβερό εκκωφαντικό κρότο που ακούγεται σε όλο το νησί.
Άνδρος
Η Άνδρος της αριστοκρατίας και της αρχοντιάς αν και παρουσιάζει ένα ήρεμο γοητευτικό προφίλ, τις μέρες του Πάσχα συναγωνίζεται σε μπαρουτοπόλεμο τη Χίο! Το βράδυ της Αναστάσεως ο ουρανός της Άνδρου γεμίζει από βεγγαλικά και πυροτεχνήματα, τα λεγόμενα «σμπάρα», ενώ οι ενορίες συναγωνίζονται για το πιο εντυπωσιακό και θορυβώδες σκηνικό. Την Κυριακή του Πάσχα ένα ιδιαίτερο έθιμο λαμβάνει χώρα στις Στενιές∙ στο χωριό των καραβοκύρηδων οι νέοι τοποθετούν σιδερένιους σωλήνες στο χώμα, τους γεμίζουν με μπαρούτι και τους πυροδοτούν, ξεκινώντας έναν δυνατό μπαρουτοπόλεμο που αντηχεί σε ολόκληρο το νησί, τα λεγόμενα «μάσκουλα». Η ημέρα επιβάλλει αρνάκι στη σούβλα, όμως οι Ανδριώτες δεν σουβλίζουν αλλά ψήνουν στους ξυλόφουρνους τον «λαμπριάτη», αρνάκι γεμιστό με τυριά, συκωταριά, ρύζι και μπόλικα μυρωδικά.
Φολέγανδρος
Η Φολέγανδρος της άγριας ομορφιάς και των απόκρημνων βράχων το Πάσχα βάζει τα καλά της και υποδέχεται τους επισκέπτες της στην πανέμορφη Χώρα με το μεσαιωνικό Κάστρο, τις συνεχόμενες πλατείες και τις φρεσκοασβεστωμένες ντάμες. Από την Κυριακή του Πάσχα και για τρεις μέρες η εικόνα της Παναγίας κατεβαίνει από τον Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου και περιφέρεται στα σπίτια του νησιού συνοδεία κατοίκων και επισκεπτών. Οι νοικοκυρές προσφέρουν τοπικά πασχαλινά γλυκά, μεζέδες και ρακί στους περαστικούς και τους ταξιδιώτες, ενώ οι εορτασμοί περιλαμβάνουν βεγγαλικά και κροτίδες. Την Τρίτη του Πάσχα η εικόνα επιστρέφει στο Ναό της Παναγίας πάνω από τη Χώρα. Μέχρι την επόμενη Λαμπρή…
Ανάφη
Στο νοτιοανατολικό άκρο των Κυκλάδων, η Ανάφη απολαμβάνει τη ηρεμία και τη μοναξιά της σε αντίθεση με τη γειτονική πολύβουη Σαντορίνη. Τις άγιες μέρες του Πάσχα το νησί μοιάζει να γυρνά πίσω στο χρόνο και σε παλιά παραδοσιακά σκηνικά. Από το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου οι νοικοκυρές ζυμώνουν την «τυρόπιτα», κίτρινο ψωμί με αναφιώτικη ζαφορά – το γνωστό σε όλους μας σαφράν– και ντόπιο τυρί, ενώ το απόγευμα καίνε κληματόβεργες για να προετοιμάσουν το φουρνί, τον υπαίθριο σπιτικό φούρνο. Στην Ανάφη δεν τρώνε μαγειρίτσα, αλλά κατσικάκι με ντόπιο τυρί που μπαίνει στο ταψί, σκεπάζεται με αλουμινόχαρτο και εισέρχεται στο ερμητικά κλεισμένο με λάσπη φουρνί, όπου ψήνεται για περίπου έξι ώρες. Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα μετά τη λειτουργία και την περιφορά της εικόνας της Ανάστασης στην πλατεία του Αγίου Νικολάου της Χώρας, οι κάτοικοι μοιράζουν γλυκά προς ανάμνηση των αγαπημένων προσώπων που έχουν χάσει.
Ίος
Στην Ίο του κεφιού και των ατελείωτων πάρτι, το Πάσχα είναι γραφικό και ιδιαίτερο. Τη Μεγάλη Παρασκευή οι νέοι παίζουν τις «μπάλες». Όπως προφανέστατα δηλώνει το όνομα του εθίμου, πρόκειται για παιχνίδι με σιδερένιες κόκκινες και πράσινες μπάλες. Γυναικείες χορωδίες ψέλνουν τα τροπάρια της ημέρας και συνοδεύουν τους Επιταφίους του νησιού, ενώ την Κυριακή του Πάσχα στο κέντρο της Χώρας οι Νιώτες στήνουν σούβλες και το γλέντι ξεκινά με άφθονο κρασί και χορό. Στην Ίο έχει επικρατήσει ως τις μέρες μας το έθιμο της Κούνιας, σύμφωνα με το οποίο οι κοπέλες του νησιού ντύνονται με παραδοσιακές στολές και τραγουδούν από τις αυτοσχέδιες κούνιες, ενώ τα αγόρια τις κουνάνε.
Κύθνος
Χάρη στον οικογενειακό χαρακτήρα της και την κοντινή απόσταση από την Αθήνα, η Κύθνος είναι ιδανικός προορισμός για το Πάσχα. Στο νησάκι με την κλασική κυκλαδίτικη ομορφιά και τις υπέροχες παραλίες, τα έθιμα και οι παραδόσεις καλά κρατούν. Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου όσοι έχουν χάσει δικό τους πρόσωπο μέσα στο έτος φέρνουν στην εκκλησία το «συχώριο», δηλαδή ψητό κρέας, ψωμί και κρασί που έχει ευλογήσει ο παπάς και τα οποία στη συνέχεια προσφέρουν στους επισκέπτες και τους συντοπίτες τους. Την επομένη, ανήμερα του Πάσχα, αναβιώνει το έθιμο της Κούνιας κατά το οποίο αγόρια και κορίτσια ανεβαίνουν στην αυτοσχέδια κούνια που στήνεται στις πλατείες των χωριών και υπόσχονται γάμο στους αγαπημένους τους.
